عارضه برداشت فشار یا Decompression Sickness همانطور که از اسمش پیداست وقتی ایجاد میشود که فشار کم میشود؛ یعنی به هنگام بالا آمدن.
مکانیسم ایجاد آن به این ترتیب است که گاز نیتروژن و یا هلیم موجود در هوای مصرفی (بسته به نوع هوای مورد استفاده)، در اثر افزایش فشار از طریق کیسه های هوایی در خون حل می شود و کم کم وارد بافتهای بدن می شود. این امر به خودی خود هیچ مشکلی ندارد اما خطر آنجاست که ما میخواهیم به سطح آب برگردیم. به هنگام بالا آمدن فشار کم میشود و طبق قوانین فیزیک میدانیم که در اثر کاهش فشار حجم گاز افزایش می یابد و لذا گاز محلول در خون و بافتها به صورت حباب در آمده و در گردش خون اخلال ایجاد می کند که در موارد شدید مانع از رسیدن خون به مغز شده و بیهوشی یا مرگ را به همراه خواهد داشت. از همین روست که ما در غواصی محدودیت عمق و زمان داریم تا اینکه نیتروژن در بافتهای ما به صورت اشباع در نیاید و با سرعت بالا آمدن حداکثر ۱۸ متر بر دقیقه از طریق کیسه های هوایی از بدنمان دفع شود. عدم رعایت محدودیت زمان و عمق و همچنین سرعت بالا آمدن دقیقا حالتی شبیه به نوشابه را در خون ما ایجاد می کند؛ یعنی اگر فرصت کافی برای تخلیه گاز محلول نداشته باشد کف کرده و سرریز می کند. در بدن ما نیز همین اتفاق می افتد اگر بیش از حد مجاز به عمق برویم و یا بیش از زمان مجاز غواصی کنیم، بدنمان قادر به تخلیه به موقع همه نیتروژن محلول نخواهد بود و ما دچار DCS خواهیم شد.
DCS در موارد اولیه و غیرجدی منجر به سوزن سوزن شدن پوست، درد در اندامها خصوصاً در نواحی مفصلی، خستگی و بیحالی شدید، سرگیجه و حال تهوع و در موارد پیشرفته و جدی سبب فلجی اندامها، بیهوشی و مرگ خواهد شد. علائم ابتلا به DCS معمولا ۱۵ دقیقه تا ۲۴ ساعت پس از اتمام غواصی بروز میکند و بهترین درمان به محض مشاهده علائم استفاده از اکسیژن خالص در حالت ریکاوری و رساندن مصدوم به اتاق فشار میباشد. در صورت نبود اکسیژن خالص میتوان از نایتروکس (هوای غنی شده) استفاده کرد.
لازم به ذکر است که علائم و نشانه های غیر جدی هرآن میتواند علائم جدی را به همراه داشته باشد لذا حتما باید بیمار را به مراقبتهای ویژه و پزشک رساند.
عواملی که خطر ابتلا به DCS را شدت می بخشند عبارتند از:
- سن بالا
- اضافه وزن
- از دست دادن آب بدن
- مصرف الکل
- خستگی
- سرما
- فعالیت بدنی شدید
- بیماری
- جراحت
- پرواز و رفتن به ارتفاعات بلافاصله بعد از غواصی
در پایان باید اضافه کنم که از آنجا که فیزیولوژی و شرایط روحی و جسمی افراد متفاوت است، استانداردهای تعیین شده در جداول برنامه ریزی غواصی و همین طور دایو کامپیوترها به هیچ عنوان ضامن عدم ابتلا به DCS نیست لذا به همگی عزیزان غواص توصیه می شود که همیشه در یک محدوده امن تری از جداول و دایو کامپیوترها غواصی نمایند.